nadcisnienie-kardiolog-krakow-ultramed

Centrum medyczne Ultramed

Zakrzepica żylna

Jak dochodzi do powstania zakrzepicy?

Zakrzepica, czyli zwyczajowa nazwa żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej to jedna z najgroźniejszych chorób układu żylnego. Polega ona na powstaniu zakrzepu, który może zwężać lub całkowicie zamykać przepływ w żyłach. Proces ten może następować gwałtownie (liczony w godzinach), ale także stopniowo powodując coraz większe ograniczenie przepływu krwi. Typy zakrzepicy możemy podzielić ze względu na rodzaj zajętych żył (zakrzepica żył głębokich i żył powierzchownych), a także ze względu na umiejscowienie (zakrzepica żył kończyn dolnych, żył jamy brzusznej i miednicy, żył kończyn górnych oraz żył centralnych).

Rodzaje zakrzepicy żylnej

Zakrzepica żył powierzchownych

Najczęściej występująca postać zakrzepicy, szczególnie umiejscowiona w zakresie nóg. Obejmuje ona z reguły żyły odpiszczelowe lub odstrzałkowe oraz ich gałęzie.

Często zwyczajowo określana jest mianem „zakrzepicy żylaków”, choć to nie do końca precyzyjna nazwa – o ile osoby z żylakami są na tą postać szczególnie narażone, to obejmować może także żyły, które nie są żylakowato zmienione.

Nieleczona zakrzepica żył powierzchownych może rozwinąć się w znacznie groźniejszą zakrzepicę żył głębokich. Jej wariantem jest zakrzepica żył powierzchownych kończyn górnych występująca głównie w przypadku długo założonych wkłuć dożylnych (czyli wenflonów) czy też w wyniku urazów.

Także osoby dializowane są szczególnie narażone na zakrzepicę żył powierzchownych wykorzystywanych w procesie hemodializ.

Zakrzepica żył głębokich

Występuje, gdy skrzepliny zwężają lub całkowitego zamykają żyły głębokie, najczęściej w zakresie kończyn dolnych i miednicy. To bardzo niebezpieczna postać żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej, gdyż ogranicza przepływ w najważniejszych dla nóg żyłach, co powoduje obrzęk i ból kończyny.

W przypadku nie rozpoznania i nie wdrożenia właściwego leczenia może dojść do oderwania się części skrzepliny i jej przemieszczenia się do tętnic płucnych powodując zatorowość płucną, która jest bezpośrednim stanem zagrożenia życia. W skrajnych sytuacjach może też dojść do konieczności amputacji kończyny. Przewlekłym powikłaniem nieleczonej lub nieprawidłowo leczonej zakrzepicy żył głębokich jest zespół pozakrzepowy i związane z nim dolegliwości.

Zakrzepica żył centralnych

Powstałe w świetle żył centralnych skrzepliny utrudniają lub skrajnie ograniczają przepływ krwi, co powoduje obrzęk twarzy, jednej lub obu kończyn górnych, obrzęk piersi, żylaki na szyi i dekolcie oraz może zaburzyć funkcjonowanie przetoki dializacyjnej u chorych z terminalną niewydolnością nerek. Objawy te mogą narastać stopniowo, lecz najczęściej występują w ciągu kilku godzin.

Przyczyn zakrzepicy żył centralnych może być wiele. U potencjalnie zdrowych, często młodych ludzi najczęściej powstaje w wyniku nadmiernego ucisku żyły podobojczykowej przez obojczyk i żebro, który nazywamy zespołem górnego otworu klatki piersiowej – TOS (ang. thoracic outlet syndrome).  Taki patologiczny ucisk najczęściej wynika z wady postawy, ale może też być konsekwencją przebytego wcześniej (również w dalekiej przeszłości) urazu klatki piersiowej ze złamaniem obojczyka lub żebra, czy też kręgosłupa.

Inną częstą przyczyną zakrzepicy żył centralnych jest nakłuwanie żył podobojczykowych w celach terapeutycznych (cewniki dializacyjne, cewniki do podawania leków, elektrody rozrusznika serca lub kardiowertera).  W przypadku wystąpienia w/w objawów należy w pierwszej kolejności wykonać w trybie pilnym USG żył centralnych. Jeżeli badanie USG jest niewystarczające wykonuje się badanie flebograficzne lub angiotomograficzne. Nierozpoznanie i brak właściwego leczenia niesie groźbę poważnych powikłań z zatorem płucnym i/lub zgonem włącznie. 

Diagnostyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej

Pierwszym i zarazem koniecznym elementem diagnostyki w kierunku zakrzepicy żył jest wizyta u angiologa lub flebologa połączona z badaniem USG Doppler żył obszaru podejrzanego o zakrzepicę. Bardzo ważne, aby badanie zostało wykonane przez doświadczonego lekarza w zakresie obu kończyn dolnych (nawet jeśli dolegliwości występują tylko jednostronnie) oraz obejmowało całość układu żylnego, a więc naczynia biodrowe, udowe, okolicy kolana i podudzia lub żył podobojczykowych, pachowych, ramiennych, przedramion. W przypadku podejrzenia zakrzepicy żył centralnych oraz żył jamy brzusznej badanie USG Doppler może być  niewystarczające i wymaga poszerzenia diagnostyki  o badanie flebograficzne lub angio-tomografię komputerową. 

Objawy zakrzepicy żylnej

Zakrzepica żył powierzchownych:
W głównej mierze występuje w kończynach dolnych.  Najczęściej zgłaszanym objawem przez pacjentów jest ból w przebiegu żył powierzchownych lub żylaków kończyn dolnych. Towarzyszy mu miejscowe (lokalne) zaczerwienienie, obrzęk i podwyższona temperatura skóry oraz stwardnienie i bolesność żylaka. Zakrzepica żył powierzchownych kończyn górnych występuje rzadko i najczęściej jest powikłaniem po wenflonie. Objawia się miejscowym stwardnieniem, obrzękiem, zaczerwienieniem i bólem miejsca umiejscowienia wenflonu. U osób poddawanych dializoterapii z powodu niewydolności nerek mogą powstawać skrzepliny w lokalizacji wielokrotnie wykonywanych nakłuć. Często są to tętniakowato poszerzone żyły powierzchowne przedramion lub ramion. Przez to dializa może być nieefektywna lub niemożliwa do wykonania.

Zakrzepica żył głębokich:
W przypadku zakrzepicy żył głębokich dolegliwości są często bardziej nasilone niż w zakrzepicy żył powierzchownych. Dochodzić może do masywnego obrzęku kończyny, zaczerwienienia i bolesności z uczuciem rozpierania łydki, uda a nawet całej nogi. Dolegliwości te w znacznym stopniu ograniczają lub całkowicie uniemożliwiają chodzenie. Objawy z reguły są asymetryczne, czyli dotyczą jednej nogi i jest ona zazwyczaj cieplejsza względem nogi zdrowej. Uniesienie kończyny często łagodzi dolegliwości a pozycja stojąca je nasila. Pacjent może odczuwać bóle w klatce piersiowej oraz duszność gdyż potencjalnym powikłaniem zakrzepicy żył głębokich może być zatorowość płucna. U wybranych pacjentów zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych może przebiegać bez objawowo lub objawy mogą one być znikome i bagatelizowane. 

Zakrzepica żył centralnych:
Pojawić się mogą obrzęk i ból jednej z kończyn górnych, szyi lub twarzy. Towarzyszy im zazwyczaj uczucie rozpierania, przegrzania oraz ograniczenie ruchomości zajętej okolicy. Dolegliwości pojawiają się z reguły nagle, ale nasilają z czasem. Może być także widoczny poszerzony rysunek naczyniowy (czyli widoczne poszerzone żyły powierzchowne) klatki piersiowej, szyi czy też ramienia. 

Leczenie zakrzepicy żylnej

W zależności od rozległości zakrzepicy, umiejscowienia skrzeplin oraz czynników ryzyka stosuje się różne schematy leczenia.

Obejmuje ona jednak zazwyczaj 4 podstawowe elementy:

  • Leki przeciwkrzepliwe – dobór odpowiedniego preparatu, dawki oraz czasu leczenia zależy od wielu czynników i jest ustalany indywidualnie w oparciu o wynik badania USG Doppler, dokładny wywiad uwzględniający wszystkie schorzenia i badanie fizykalne pacjenta w trakcie stacjonarnej wizyty lekarskiej. Leki przeciwkrzepliwe mają za zadanie ograniczyć ryzyko dalszego rozwoju zakrzepicy, zatoru płucnego  i powikłań pozakrzepowych. 
  • Kompresjoterapia – ma na celu ograniczenie zalegania krwi żylnej w kończynie, a przez to powstawanie nowych skrzeplin wraz z ryzykiem ich urwania się i spowodowania zatoru płucnego. Ponad to przyspiesza proces rekanalizacji czyli udrażniania się żył wypełnionych skrzeplinami. W zależności od stanu pacjenta możemy stosować kompresjoterapię w postaci bandaży uciskowych, podkolanówek, pończoch czy też rajstop o 4 klasach ucisku. Istnieje także możliwość stosowania złożonych produktów kompresyjnych lub aktywnej kompresjoterapii w postaci rękawów pneumatycznych. Długość terapii jak i jej natężenie i forma ustalane są indywidualnie w oparciu o stan zdrowia pacjenta. 
  • Aktywność fizyczna – opiera się głównie o ćwiczenia aktywizujące mięśnie łydki (długie spacery, jazda na rowerze stacjonarnym itp.) z wyłączeniem ćwiczeń wysokooporowych. Praca mięśni łydek wymusza przepływ w naczyniach żylnych, przez co zmniejsza obrzęk, zwiększa wydzielanie substancji rozpuszczających skrzepliny a zarazem przyśpiesza rekanalizację żył. Ponadto stymuluje proces tworzenie nowych naczyń krwionośnych, które stanowią krążenie oboczne dla niedrożnych żył. 
  • Elewacja kończyn – unikanie przebywania w pozycji stojącej lub siedzącej z opuszczonymi nogami oraz uniesienie nóg w czasie spoczynku lub snu ( ok. 10cm) ułatwia odpływ i ogranicza zaleganie krwi żylnej w kończynach dolnych. Ma to na celu ograniczenie obrzęku, bólu i rozpierania, a w dalszej perspektywie uniknięcie zespołu pozakrzepowego.. 

W wybranych przypadkach, o ciężkim przebiegu klinicznym stosuje się także (w wyspecjalizowanych szpitalach) leczenie zabiegowe, jak fibrynoliza (podawanie substancji lekowych rozpuszczających skrzepliny bezpośrednio do zajętych zakrzepicą żył), mechaniczne udrażnianie, odsysanie a w razie niezbędnej konieczności wewnątrznaczyniową angioplastykę balonową z wszczepieniem stentów do żył objętych zakrzepicą. Angioplastykę stosuje się także w przypadku zakrzepicy żył przetok dializacyjnych.

Diagnostyka niewydolności żylnej

Pierwszym i zarazem koniecznym elementem diagnostyki niewydolności układu żylnego jest wizyta u flebologa lub angiologa połączona z wnikliwym wywiadem i badaniem USG Doppler żył kończyn dolnych. Bardzo ważne, aby badanie zostało wykonane przez doświadczonego lekarza, w zakresie obu kończyn dolnych (nawet jeśli dolegliwości występują tylko jednostronnie). Ponadto badanie powinno obejmować całość układu żylnego, a więc głębokie naczynia biodrowe, udowe, okolicy kolana i podudzia oraz naczynia powierzchowne. U kobiet z żylakami okolic intymnych, pachwin, krocza i odbytu wskazane jest wykonanie przezpochwowego badania żył miednicy mniejszej (żył jajnikowych, pochwowych, przymacicza itd.). 

Najczęściej zadawane pytania

Do kogo udać się w przypadku objawów wskazujących na zakrzepicę?

W przypadku pojawienia się dolegliwości wskazujących na zakrzepicę żylną należy zgłosić się do angiologa, chirurga naczyniowego lub flebologa, którzy wykonają badanie USG Doppler żył i niezwłocznie włączą leczenie. Jeśli dolegliwości szybko narastają i mogą wskazywać na zakrzepicę żył głębokich, a nie ma możliwości odbycia wizyty u „naczyniowca” w pilnym trybie, należy pilnie zgłosić się do Szpitalnego Oddziału Ratunkowego lub jeśli pojawiają się bóle w klatce piersiowej i duszności należy wezwać zespół ratownictwa medycznego.

Czy latanie samolotem powoduje zakrzepicę?

Wokół lotów samolotem narosło wiele mitów związanych z zakrzepicą żylną. Problemem nie jest duża wysokość lecz długi czas spędzany na pokładzie w pozycji siedzącej bez aktywności ruchowej. W przypadku każdej podróży trwającej 3 godziny lub dłużej wzrasta ryzyko pojawienia się zakrzepicy żył głębokich jak i powierzchownych. Możemy ograniczyć to ryzyko stosując pończochy/podkolanówki kompresyjne oraz starając robić się przerwy (np. jadąc samochodem), spacerując po pokładzie (np. samolotu lub pociągu) czy też po prostu wykonywać ćwiczenia ruchowe łydek w czasie podróży. W określonych przypadkach (np. przebyte epizody zakrzepicy, nadkrzepliwość wrodzona itp.) może być wskazane stosowanie profilaktycznej dawki heparyny drobnocząsteczkowej w czasie podróży.

Czy po przebytej zakrzepicy można stosować antykoncepcję hormonalną?

Przebycie zakrzepicy żył głębokich lub powierzchownych w przeszłości samo w sobie nie stanowi bezwzględnego przeciwwskazania do stosowania antykoncepcji hormonalnej. Każdy przypadek jest jednak inny i w każdym przypadku należy indywidualnie ocenić ryzyko nawrotu żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej w oparciu o badanie USG Doppler układu żylnego, czynników ryzyka oraz przyczyny poprzedniego epizodu zakrzepicy.

Kiedy wykonywać badanie D-Dimer?

W przypadku podejrzenia zakrzepicy, bez możliwości pilnego wykonania badania USG żył. Wynik ujemny (w granicach normy) wyklucza możliwość świeżej zakrzepicy, zaś dodatni NIE POTWIERDZA zakrzepicy, a jedynie zwiększa jej podejrzenie i jest wskazaniem do PILNEGO wykonania USG żył.

Chcesz umówić wizytę on-line?

Sprawdź dostępność naszych specjalistów i umów wizytę za pośrednictwem systemu internetowego!